Środa Popielcowa wprowadza nas swoją liturgią i zwyczajem posypania głów popiołem w atmosferę i swoiste piękno Wielkiego Postu. Popiół jest symbolem znikomości tego świata i marności wszystkiego, co przemija. Obrzęd posypywania głów popiołem Kościół przejął od ludów starożytnych i nadał mu nową i tak wymowną symbolikę. Od najdawniejszych lat polski naród z wielkim pietyzmem i nabożeństwem przeżywa ten okres roku liturgicznego. Poeci i pisarze we wszystkich epokach w swoich utworach dawali wyraz miłości i nabożeństwa do Chrystusa cierpiącego i ukrzyżowanego. Chętnie sięgamy do tych tekstów, by nimi się modlić, medytować i trwać w łączności z Ukrzyżowanym Panem. Kiedy rozważamy Mękę Pańską, czy odmawiamy tajemnice bolesne Różańca św., stajemy w wielkiej bliskości z Cierpiącym Zbawicielem.
Wielki Post trwa 40 dni. Liczba ta ma wymiar symboliczny. Wyraża trwanie jednego pokolenia życia człowieka. Przypomina czterdzieści dni, jakie spędził Pan Jezus na pustyni, przygotowując się do publicznej działalności. Przypomina także wędrówkę ludu Izraela.
Krzyż Chrystusa i Jego męka znajdują się w centrum uwagi przez cały Wielki Post. Bo jak śpiewamy w jednej z pieśni, zbawienie przyszło przez krzyż.
Polski naród od najdawniejszych lat umiłował nabożeństwa wielkopostne, do których należy Droga Krzyżowa i Gorzkie Żale. W naszych świątyniach Droga Krzyżowa odprawiana jest w każdy piątek Wielkiego Postu, w niektórych parafiach także w niedzielę rano wierni odprawiają nabożeństwo Drogi Krzyżowej.
Wielką miłością lud polski darzy nabożeństwo Gorzkich Żali, połączone ze śpiewem Suplikacji adoracja relikwii Krzyża. W niektórych parafach śpiewane są Godzinki o Męce Pańskiej.
Naród polski powszechnie pielęgnuje w okresie Wielkiego Postu zwyczaje postne. Polacy słynęli w świecie z gorliwości i praktykowania postów. Prawdopodobnie od czasu przyjęcia przez Polaków wiary świętej, istniały u nas zakazy spożywania mięsa w okresie Wielkiego Postu. Papież Urban II ujednolicił wszystkie przepisy postne w 1091 r. Zgodnie z praktyką powszechnie przyjętą, wstrzymywano się od spożywania mięsa, nabiału i jaj. Oprócz chleba żywiono się przede wszystkim rybami. Jedzono też potrawy z grochu, prosa, rzepy, a tłuszcze zastępował olej z konopi, maku, słonecznika. Przepisy kościelne nakazywały jednorazowy posiłek w dniu postnym, tzw. posiłek główny, korty w Polsce jeszcze w XV wieku spożywano o godz. 15.00, chociaż na Zachodzie już pod koniec XIII wieku zwyczaj obiadowania o godz. 12.00 był dość powszechnie przyjęty. Jednorazowe spożycie posiłku nie wykluczało lekkiej wieczerzy, która składała się z napoju, chleba z solą, niekiedy z ryb i jarzyn. Wiele osób w każdy piątek suszyło, czyli nie jadło nic, oprócz picia wody.
Dzisiaj wierni chętnie podejmują w okresie Wielkiego Postu różne praktyki pokutne, ponieważ ten okres liturgiczny jest dla wierzących czasem nawrócenia i pokuty za grzechy swoje i innych.
Katechizm Kościoła Katolickiego przypomina nam, że „Źródłem i pokarmem codziennego nawrócenia i pokuty jest Eucharystia, ponieważ w niej uobecnia się ofiara Chrystusa, która pojednała nas z Bogiem. Karmi ona i umacnia tych, którzy żyją życiem Chrystusa, jest środkiem zaradczym uwalniającym nas od grzechów powszednich i zachowującym od grzechów śmiertelnych” (1436).
Rygory Wielkiego Postu nakazywały przede wszystkim powagę. Nie wolno było gwizdać, grać, tańczyć. Nie wolno był patrzeć w lustro, zasiadać do kądzieli itp. Wiele osób, by jeszcze bardziej post zaostrzyć, przywdziewało na siebie zgrzebne koszule, ostre i kłujące, niektórzy używali nawet dyscypliny.
Od najdawniejszych czasów Pan przez usta proroka Joela woła, także i do nas: „nawróćcie się do mnie całym swym sercem, przez post, i płacz, i lament. Rozdzierajcie jednak wasze serca, a nie szaty! Nawróćcie się do Pana, Boga waszego!” (2,12). Wiele znamy form pokuty, wykorzystujmy je w Wielkim Poście, by prawdzie nawrócić się i iść wiernie za naszym Panem i Mistrzem.